Metodyka badań
Metodyka badań poprzez:
Metoda realizacji badań
Realizacja projektu badawczego obejmie wykorzystanie różnorodnych metod badań jakościowych i ilościowych, z zastosowaniem zarówno wtórnych, jak i pierwotnych materiałów oraz danych empirycznych. Plan badań przewiduje dwa główne etapy badań jakościowych, których metodologia zostanie szczegółowo opisana poniżej.
Badania typologiczne
Na etapie empirycznym badań typologicznych przeprowadzona zostanie analiza przestrzennych jednostek operacyjnych krajów oraz wszystkich 269 regionów NUTS-2 Unii Europejskiej („Statistical regions…”, 2022). Na podstawie przeglądu literatury i dostępności danych dla tych regionów zostanie zdefiniowany zestaw wskaźników wrażliwości oraz wpływów rosyjskiej inwazji na Ukrainę na wyniki społeczno-ekonomiczne regionów.
Jako źródła danych wykorzystane zostaną zasoby Eurostatu oraz inne dostępne w Europie publiczne dane statystyczne na poziomie regionalnym, a także wyniki najnowszych projektów badawczych ESPON. Ponadto, wykorzystane będą projekcje skutków wstrząsów, oparte na istniejących podejściach modelowania równowagi ogólnej przestrzenno-sektorowej, takich jak model Rhomolo (Garcia Rodriguez i in., 2023). W wyniku zbierania danych za ostatni dostępny okres (od daty pierwszej dostępności danych do ostatniej dostępności, co najmniej do 2022 roku), zostanie skonstruowana przestrzenna panelowa baza danych społeczno-ekonomicznych.
Baza danych zostanie przetworzona przy użyciu trzech zestawów metod:
- Redukcja danych,
- Regresja objaśniająca,
- Grupowanie elementów.
Najpierw uproszczona zostanie macierz danych w celu ujawnienia wewnętrznej struktury zmienności oraz wyselekcjonowania wskaźników reprezentatywnych dla wymiarów w strukturze danych. Zastosowane zostaną powszechnie stosowane metody redukcji danych, takie jak analiza głównych składowych.
Następnie zostaną opracowane modele regresji z wykorzystaniem quasi-eksperymentalnych schematów, takich jak modelowanie różnicy w różnicach (difference-in-difference), w celu określenia znaczenia kilku czynników strukturalnych i geograficznych, takich jak bliskość geograficzna do Rosji i Ukrainy, zależność od rosyjskich zasobów energetycznych czy powiązania z globalnymi łańcuchami dostaw, w oddziaływaniu wojny na regiony europejskie.
Na końcu zostanie przeprowadzona typologia analizowanych regionów w celu identyfikacji grup o podobnej głębokości i strukturze skutków wojny na Ukrainie. Typologia ta opierać się będzie na wspomnianych wskaźnikach i zastosowaniu metod grupowania wybranych na podstawie ich przydatności do badania (np. hierarchicznych – metoda Warda, centroidowych – k-średnich, opartych na gęstości – DBSCAN i OPTICS lub na rozkładzie – mieszanki Gaussowskie).
Badania idiograficzne
Na kolejnym empirycznym etapie badań idiograficznych na większą skalę zostaną wykorzystane dane pierwotne w połączeniu z danymi jakościowymi, opartymi na metodologii studium przypadku (Cresswell i Poth, 2017). Skupimy się na czterech obszarach badań przypadków, wybranych na podstawie typologii oraz praktycznych przesłanek, w tym możliwości współpracy z międzynarodowymi partnerami akademickimi przy projektowaniu badań terenowych. Na tym etapie wykorzystane zostaną trzy źródła informacji.
Pierwszym źródłem będą dane statystyczne, raporty i dokumenty polityczne opracowane przez krajowe i regionalne władze oraz instytucje. Informacje te, znacznie wykraczające poza dane dostarczane przez Eurostat, pozwolą ocenić ostatnie zmiany sytuacji społeczno-ekonomicznej, uwzględniając m.in. obecność populacji uchodźców, nierówności, rynek pracy, struktury energetyczne oraz lokalne uwarunkowania rynku energii, które są kluczowe w ocenie skutków kryzysów (Stiglitz, Fitoussi i Durand, 2019).
Celem tego etapu będzie szczegółowy opis dynamiki sytuacji społeczno-ekonomicznej w wybranym obszarze, a nie generalizacja wiedzy na temat innych regionów. Z tego względu nie będą stosowane metody statystyczne, z wyjątkiem statystyki opisowej.
Wiedza kontekstowa na temat regionalnych społeczno-ekonomicznych skutków bieżącej sytuacji politycznej, postaw i strategii adaptacyjnych zostanie dostarczona przez przedstawicieli różnych grup lokalnych interesariuszy:
- Przedstawicieli władz regionalnych i lokalnych,
- Przedsiębiorców działających w danym regionie,
- Organizacje obywatelskie.
Urządzenia i aparatura wkorzystywane w badaniach
W każdym z czterech regionów przeprowadzone zostaną indywidualne wywiady z przedstawicielami tych grup wybranymi celowo (Kvale, 2010). W pierwszej kolejności zostaną zmapowane sieci lokalnych aktorów, a na tej podstawie wybrani informatorzy, aby uwzględnić różnorodne perspektywy interesariuszy. Jednocześnie opracowane zostaną scenariusze wywiadów na podstawie wcześniejszych etapów projektu: przeglądu literatury i specyfiki podatności regionów na skutki wojny. Tematy rozmów obejmą m.in. percepcję trajektorii rozwoju regionów, wpływ inwazji Rosji na Ukrainę na różne sfery życia ekonomicznego i społecznego, terytorialne i sektorowe różnice w rozprzestrzenianiu i intensywności skutków wojny, reakcje lokalnych aktorów publicznych i prywatnych oraz ich oceny, a także prognozowane przyszłe wyzwania dla lokalnego rozwoju społeczno-ekonomicznego. Wywiady będą prowadzone osobiście lub za pomocą telefonu lub wideorozmowy. Planowane jest przeprowadzenie 12 wywiadów na każdy obszar badań. Transkrypcje nagrań wywiadów zostaną zakodowane i zinterpretowane przy użyciu analizy treści i tematycznej (Gibbs, 2023).
Aby ilościowo opisać znaczenie tematów zidentyfikowanych w wywiadach, ostatnią metodą zbierania danych w tej części projektu będzie przeprowadzenie ankiety wśród prób mieszkańców regionów, z zastosowaniem standardowych procedur próbkowania, przy pomocy lokalnych agencji badawczych. Badania ankietowe będą realizowane w formie telefonicznej (CATI), internetowej (CAWI), listownej lub osobistej (PAPI), w zależności od dostępności respondentów w danym regionie. Planowane jest zebranie próbek około 600 respondentów w każdym z czterech regionów badawczych, reprezentatywnych dla populacji każdego regionu, co pozwoli zastosować metody statystyczne do porównań międzyregionalnych. Kwestionariusz ankiety zostanie opracowany na podstawie wstępnych wyników wcześniejszych etapów analizy. Pytania będą dotyczyć głównie osobistych doświadczeń i percepcji zmian w sytuacji gospodarczej, warunkach życia oraz wielowymiarowego ryzyka i bezpieczeństwa po inwazji Rosji na Ukrainę. Następnie zastosowane zostaną eksploracyjne i objaśniające techniki statystyczne w celu opisania i wyjaśnienia czynników wpływających na zmiany w sytuacji osobistej i jej percepcji w zależności od miejsca zamieszkania i warunków społeczno-ekonomicznych.
Ostatnim etapem analizy będzie synteza wyników analizy empirycznej oraz sformułowanie uogólnień i rekomendacji dla polityki regionalnej w Europie na podstawie wniosków z opisanych wcześniej badań empirycznych. Na tym etapie nie będą tworzone nowe dane empiryczne ani materiały
